به‌گزارش رج‌خبر، به‌نقل از بانک مرکزی، تازه‌ترین آمارها از عملیات بازار باز تا ۱۳ اسفندماه نشان می‌دهد که بانک‌ها مجموعاً بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که حدود ۸۰ درصد از این درخواست‌ها مورد تأیید قرار گرفته است.
بررسی روند چندین حراج اخیر عملیات بازار باز و افزایش مراجعه بانک‌ها به بازارهای بین‌بانکی و شبانه، نشان‌دهنده کمبود نقدینگی در نظام بانکی کشور است. این هفته نیز میزان درخواست اعتبار بانک‌ها نسبت به هفته گذشته افزایش داشته است.
سیاست بانک مرکزی در تخصیص اعتبار به بانک‌ها
از اواخر تابستان سال جاری، سیاست بانک مرکزی تغییر کرده و این نهاد دیگر با تمامی درخواست‌های اعتباری بانک‌ها موافقت نمی‌کند. در حالی که در هفته‌های گذشته سقف تأمین اعتبار از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان فراتر نرفته بود، در این هفته میزان تخصیص اعتبار افزایش یافته است.
برخی کارشناسان اقتصادی این رویکرد را به سیاست‌های پولی بانک مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی و مهار تورم مرتبط می‌دانند.
عملیات بازار باز چیست؟
همان‌گونه که افراد برای دریافت وام به بانک‌ها مراجعه می‌کنند، بانک‌ها نیز برای تأمین مالی خود به بانک مرکزی مراجعه دارند. این فرآیند در قالب عملیات بازار باز صورت می‌گیرد که طی آن، بانک‌ها اوراق بهادار خود را نزد بانک مرکزی وثیقه می‌گذارند و متناسب با آن اعتبار دریافت می‌کنند.
در این فرآیند، بانک مرکزی میزان اعتبار مورد تأیید را مشخص کرده و شرایطی نظیر نرخ سود و سررسید بازخرید اوراق را تعیین می‌کند.
افزایش سقف تأمین اعتبار بانک‌ها در اسفندماه
براساس گزارش بانک مرکزی، در عملیات بازار باز منتهی به ۱۳ اسفند، تعداد ۲۳ بانک مجموعاً ۳۲۳ هزار و ۳۷۰ میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که بالاترین میزان ثبت‌شده از ابتدای سال جاری محسوب می‌شود.
در همین هفته، بانک مرکزی با ۲۶۱ هزار میلیارد تومان از این درخواست‌ها موافقت کرده است، در حالی که در هفته‌های گذشته سقف این تأییدها ۲۵۰ هزار میلیارد تومان بود. همچنین نسبت تأیید درخواست‌ها که در هفته گذشته ۸۴ درصد بود، این هفته به ۸۰ درصد کاهش یافت.
فشار بر بانک‌ها و تأثیر آن بر مردم
کامران رحیمی، کارشناس اقتصاد ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار رج‌خبر بیان کرد که علت اصلی این سیاست بانک مرکزی، کنترل رشد نقدینگی و مهار تورم از طریق کاهش شدت سیاست پولی انبساطی است.
وی افزود: هنگامی که بانک‌ها قادر به تأمین اعتبار مورد نیاز خود از بانک مرکزی نباشند، به سایر روش‌های تأمین مالی روی می‌آورند که یکی از آن‌ها بازار شبانه و مکانیسم ریپو است.
ریپو روشی است که در آن، بانک‌ها اوراق بهادار خود را با نرخ مشخصی به بانک مرکزی می‌فروشند و متعهد می‌شوند که در یک بازه زمانی کوتاه، همان اوراق را با نرخ سود تعیین‌شده بازخرید کنند. در حال حاضر، نرخ سود بازخرید این اوراق ۲۳ درصد سالانه تعیین شده است.
نرخ سود و سررسید بازخرید اوراق در عملیات بازار باز
در حراج این هفته، سررسید اعتبارهای تخصیص‌یافته هفت‌روزه بوده و بانک‌های دریافت‌کننده اعتبار موظف‌اند طی شش روز بدهی خود را تسویه کنند. این بازپرداخت از طریق بازخرید اوراق بهاداری که نزد بانک مرکزی وثیقه گذاشته‌اند و با نرخ سود ۲۳ درصد سالانه انجام می‌شود.
بررسی داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که تا تاریخ ۱۳ اسفندماه، ۲۵۱ هزار میلیارد تومان از توافقات بازخرید گذشته سررسید شده و میزان مانده توافقات بازخرید نشده به ۲۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.
نقش بازار شبانه در تأمین نقدینگی بانک‌ها
یکی از ابزارهای مهم بانک مرکزی برای مدیریت نقدینگی بانک‌ها، بازار شبانه است. در این بازار، بانک‌ها با نرخ بهره ۲۴ درصدی اوراق خود را به بانک مرکزی وثیقه می‌گذارند و ملزم به بازخرید آن‌ها در بازه ۲۴ تا ۴۸ ساعت هستند.
آمارهای هفته منتهی به ۶ اسفندماه نشان می‌دهد که به‌طور میانگین روزانه بین ۵۰ تا ۶۱ هزار میلیارد تومان اعتبارگیری در این بازار انجام شده است.
به‌عنوان نمونه، در ۷ اسفند، ۶ بانک مجموعاً ۵۰ هزار و ۴۹۰ میلیارد تومان اعتبار قاعده‌مند دریافت کرده‌اند، در حالی که در پایان همان روز ۵۲ هزار و ۹۹۰ میلیارد تومان از اعتبارات قبلی سررسید شده است.
این روند طی روزهای ۸ تا ۱۳ اسفند ادامه داشته و در برخی روزها سطح اعتبارگیری به ۶۱ هزار میلیارد تومان نیز افزایش یافته است.
در آخرین روز این دوره، ۴۵.۹ هزار میلیارد تومان اعتبارگیری قاعده‌مند انجام شده و ۵۰.۸ هزار میلیارد تومان از اعتبارات قبلی سررسید شده است.