معرفی کتاب / پایگاه خبری رج: برای کتاب‌خوانان حرفه‌ای، مخصوصاً در روزگار آشفته امروز، گاهی این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که این همه کتاب خواندن چه مزیتی دارد؟! تنها وقتی به عمق فجایع در روابط فردی و جمعی آدم‌ها پی می‌بریم، در می‌یابیم که چه نعمت بزرگی است کتاب‌خوانی و دانایی و آگاهی!
در اینجا نمی‌خواهم به فواید کتاب‌خوانی که در جای خود برای هر جامعه‌ای سودمند است بپردازم. این مقدمه را از این جهت بیان کردم تا اهمیت کتابی به نام «دوستی در عصر اقتصاد: مقاومت در برابر نیروهای نولیبرالیسم» را گوشزد کنم. بدون شک امروز همه ما در جهانی زندگی می‌کنیم که آغشته به مناسبات نئولیبرالیستی است و چنانکه دیوید هاروی در کتاب «تاریخ مختصر نئولیبرالیسم» بیان می‌کند: نئولیبرالیسم نظریه‌ای است که مبادله‌ی مبتنی بر بازار و سود را یک نظام اخلاقی می‌داند که بر همه کنش‌های انسانی از حدود دهه ۱۹۷۰ سیطره یافته است.
معرفی کتاب
دوستی در عصر اقتصاد
نویسنده: تاد می
مترجم: کاوه بهبهانی
ناشر: نی
معرفی کتاب «دوستی در عصر اقتصاد»
در مورد داستان سیاسی و اقتصادی نئولیبرالیسم و تأثیرات آن در پنج دهه اخیر در جهان، مباحث گسترده‌ای در داخل و خارج از ایران صورت گرفته که از عهده نوشتار حاضر خارج است. با این حال، آنچه روشن است اینکه نئولیبرالیسم در چارچوب اقتصاد سیاسی خود، یک نظم و نظام اخلاقی نیز در میان انسان‌ها حاکم کرده که شایسته توجه است. از این منظر است که پژوهشگر معروفی چون تاد می به مقوله دوستی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل حوزه فلسفه اخلاق در عصر نئولیبرالیسم اقتصادی توجه نشان داده است.
مسئله اصلی کتاب او این است که ما انسان‌ها در رویارویی با خودمان و با دیگران چه کسی هستیم؟!. در پاسخ، به نظر این اندیشمند، ما نباید نئولیبرالیسم را تنها به یک رویه و صورت‌بندی اقتصادی تقلیل دهیم، بلکه این پدیده، زندگی، نحوه تفکر و احساسات ما آدمیان را نیز دستخوش تحول ساخته است.
از این منظر، نئولیبرالیسم از ما انسان‌ها فیگورهای خاصی خلق کرده و حتی ترغیب‌مان ساخته که چگونه زندگی کنیم. تاد می بیان می‌کند که «مصرف‌کننده» و «کارآفرین» دو فیگور اصلی است که نظم نئولیبرالی از انسان‌های امروز ساخته است. انسانی که در نظم نئولیبرالی زندگی می‌کند، بر روی «تردمیل لذت‌طلبی» سوار است و او باید مدام از این لحظه لذت یا از این سرخوشی به لحظه بعدی برود، چرا که خرسندی‌های برآمده از مصرف‌گرایی، هیچ‌کدام بعد از محدوده‌های عمل مصرف پایدار نخواهند بود.
به بیان می، در این نظم، روابط دوستانه و اجتماعی نیز مستلزم وجود پیوندهای شخصی معنادار نیستند، چرا که آدم‌ها در دوستی‌های مصرف‌گرایانه و کارآفرینانه با یکدیگر روابطی برقرار می‌کنند که تنها مبتنی بر لذت و سود است. برای کارآفرین، توجیه فلان رابطه خاص در منفعتی است که ایجاد می‌کند؛ اگر منفعتی در میان نباشد، وقت آن است که دوستی را رها کند و در پی فرصت‌های دیگری باشد.
در نتیجه، نظم نئولیبرال و اقتصادی امروز، هر نوع دوستی‌ای که فارغ از لذت و سود باشد را نمی‌پذیرد و اصلاً این نظم برای دوستی‌های عمیق و فارغ از انتفاع نوعی تهدید به حساب می‌آید.
نگرشی آسیب‌شناسانه به نظم نئولیبرال
در چنین وضعیتی، تاد می با نگرشی آسیب‌شناسانه به نظم نئولیبرال، در پی جایگزینی شایسته برای دوستی‌های مصرف‌گرایانه و کارآفرینانه است، نوعی دوستی که در آن به راحتی نتوان انسان‌ها را بنا به امیال خودمان جایگزین هم سازیم.
از این رو، می برای گسترش مباحث خود در باب دوستی و اهمیت آن در جهان امروز، دست به دامن ارسطو و تعاریف او از دوستی/فیلیا می‌شود. ارسطو از سه نوع دوستی یعنی دوستی مبتنی بر لذت، مبتنی بر سود و مبتنی بر فضیلت نام برده بود و نوع سوم دوستی را بر دو نوع دیگر ارجح می‌دانست. در دوستی مبتنی بر فضیلت، به بیان سیسرو: «ما دلبستگی خود را به تدبیری برای سوداگری بدل نمی‌کنیم، نه! چیزی در سرشت ما هست که وادارمان می‌کند که آغوش و قلب خود را بگشاییم».
در این چارچوب، می پس از طرح مباحث مختلف درباره انواع دوستی، موضوع دوستی‌های عمیق را به شیوه‌ای ارسطویی پیش می‌کشد. از نظر او، دوستی‌های عمیق مشابه آشنایی‌های زودگذر و قول و قرارهای کاری و لذت‌طلبانه نیستند، در آن‌ها شور، دغدغه‌ی دیگری را داشتن و معنادار بودن حاکم است! لازمه دوستی عمیق، دغدغه طرف دیگری داشتن است؛ یعنی خیر و صلاح طرف مقابل را خواستن!
با طرح چنین نگرشی به دوستی و شناخت آسیب‌های آن در عصر نئولیبرالیسم اقتصادی است که تاد می، در نهایت از دوستی راستین و دغدغه‌مندانه به مثابه نیروی مقاومت در برابر نئولیبرالیسم یاد می‌کند و دوستی اصیل را هم در مقام جایگزینی برای نئولیبرالیسم و هم برای ایستادگی در برابر آن تعریف و تمجید می‌کند.
اکنون دوباره به خطوط آغازین این نوشتار باز می‌گردم تا فواید کتاب‌خواندن را دوباره گوشزد کنم و به این نکته اشاره نمایم که هدف از کتاب خواندن تنها اخذ مدرک دانشگاهی و کسب اطلاعات نیست، بلکه هدف باید کسب معرفت و بصیرت در مواجهه با چالش‌های مختلف زندگی خودمان و اطرافیان‌مان باشد!
🔗 پایگاه خبری رج: تلگرام