بحران آب در ایران هر ساله شدت بیشتری می‌یابد، اما همچنان برخی مسئولان پس از هر بارندگی از «بارش رحمت الهی» سخن می‌گویند. این در حالی است که اقلیم‌شناسان و متخصصان محیط زیست تأکید دارند که این بارش‌ها نه‌تنها ذخایر آب زیرزمینی را جبران نمی‌کنند، بلکه توهم پرآبی را نیز افزایش می‌دهند.

سامانه‌های بارشی موقتی، هیچ راه‌حلی برای مدیریت پایدار منابع آب نیستند. ایران در یکی از خشک‌ترین نقاط جهان قرار دارد و خشکسالی و کم‌آبی بخشی از طبیعت اقلیم آن است، نه یک بحران گذرا.

نقش اقلیم در تشدید بحران آب

به گزارش رج‌خبر؛ متخصصان آب و محیط زیست هشدار داده‌اند که بر روی جغرافیای ایران، از عرض ۲۵ تا ۴۰ درجه، یک شبح شوم به نام «پرفشار جنب حاره» همیشه در حال پرواز بوده و اجازه صعود و حرکت توده‌های مرطوب را نمی‌دهد. نتیجه این شرایط؟ کاهش بارندگی، خشکسالی و تخلیه سریع منابع آبی.

در چنین اقلیمی، خشکسالی یک وضعیت طبیعی است، اما سیاست‌های اشتباه مدیریتی آن را به یک بحران غیرقابل‌کنترل تبدیل کرده است.

فرونشست زمین و تخریب منابع آبی؛ فاجعه‌ای خاموش

تخلیه بیش از حد آبخوان‌ها باعث فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور شده است. این پدیده باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در زمین، تخریب ساختمان‌ها و تهدید جدی آثار باستانی ایران شده است.

برخی از تأثیرات فرونشست زمین در ایران:
تخریب بافت‌های شهری و روستایی
آسیب‌های جدی به زیرساخت‌ها و جاده‌ها
ویرانی آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران
افزایش خطر سیلاب و کاهش توان جذب آب توسط زمین

طبق گزارشات کارشناسان، در برخی مناطق ایران، فرونشست زمین به 25 سانتی‌متر در سال رسیده است، در حالی که استاندارد جهانی بحران، 4 میلی‌متر در سال است!

چرا مدیریت منابع آب در ایران اشتباه است؟

سیاست‌های نادرست آبی کشور، به جای سازگاری با اقلیم، بر اساس توهم خودکفایی در کشاورزی بنا شده است.

کشاورزی در ایران باید بر اساس منابع آبی محدود کشور تنظیم شود، اما همچنان شاهد کشت محصولات پرآب‌بر مانند برنج، هندوانه و سیب‌زمینی در مناطق خشک هستیم!

کاهش منابع آب زیرزمینی، نتیجه این سیاست‌های اشتباه است. اما مسئولان به جای اصلاح سیاست‌ها، همچنان بر حفر چاه‌های عمیق و سدسازی بی‌رویه تأکید دارند، در حالی که این روش‌ها تنها مشکلات را تشدید می‌کنند.

درس‌هایی از گذشته؛ چرا اجداد ما مدیریت آب بهتری داشتند؟

نیاکان ما بدون تکنولوژی‌های پیشرفته امروزی، بهتر از ما اقلیم ایران را درک کرده بودند. آنها بدون اینکه ابزارهای ماهواره‌ای در اختیار داشته باشند، ارزش واقعی آب را می‌دانستند و قنات‌ها را برای مدیریت پایدار آب طراحی کردند.

قنات‌ها شاهکار مهندسی ایرانیان بودند که بدون تبخیر، آب را از دل زمین به سطح می‌آوردند.
مدیریت دقیق منابع آب باعث شد که در گذشته بحران‌های مشابه امروزی کمتر رخ دهد.
امروزه، این سیستم سنتی جای خود را به چاه‌های عمیق داده است که منابع آب زیرزمینی را نابود می‌کنند.

سیاست‌های مدیریت آب باید تغییر کند!

ایران یک کشور خشک است و اقتصاد آن نمی‌تواند بر پایه کشاورزی پرمصرف باشد. اگر سیاست‌های نادرست تغییر نکنند، ایران با پیامدهای جبران‌ناپذیری مواجه خواهد شد:

نابودی کامل آبخوان‌ها و از بین رفتن منابع آب زیرزمینی
افزایش فرونشست زمین و تخریب زیرساخت‌ها
بیابان‌زایی و افزایش مهاجرت‌های اقلیمی
کاهش کیفیت زندگی و افزایش بحران‌های اقتصادی و اجتماعی

تا دیر نشده، سیاست‌های مدیریت آب باید اصلاح شوند. راه‌حل‌های جایگزین شامل:

استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش مصرف آب در کشاورزی
ممنوعیت کشت محصولات پرآب‌بر در مناطق خشک
احیای سیستم‌های سنتی مانند قنات‌ها
سرمایه‌گذاری در تصفیه و بازیافت آب

بحران آب، یک تهدید واقعی

بحران آب در ایران یک تهدید واقعی است و بارش‌های موقت هیچ تغییری در وضعیت ایجاد نمی‌کنند. فرونشست زمین، تخلیه آبخوان‌ها و سوءمدیریت منابع آبی، کشور را به سمت فاجعه‌ای بزرگ سوق داده است.

مدیریت صحیح منابع آب، لازمه بقای ایران است.ضرورت دارد که مسئولین و برنامه‌ریزان کلان کشور سفری به دشت لوت یا دشت کویر که چسبیده به تهران است، داشته باشند و با دقت و تامل، نظاره‌گر اقلیم واقعی تمام ایران باشند و درک کنند و بدانند که سواحل و جنگل‌های گیلان و مازندران کمتر از ۲درصد مساحت کشور ایران را تشکیل می‌دهند؛ شاید با این شناخت از توهم خودکفایی کشاورزی رهایی پیدا کنند.
اگر سیاست‌های آبی اصلاح نشود، ایران به‌سرعت به بیابانی خشک تبدیل خواهد شد؛ پس تا دیر نشده، باید اقدام کرد!